Η Μάχη στον Πύργο του Δαφνίου το 1787*

Μετά την οικονομική κρίση που χτύπησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία τον 17ο αιώνα, αναπτύχθηκε στον ελλαδικό χώρο και κυρίως στις περιοχές της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου η κλεφτουριά. Παρότι στο μετεπαναστατικό ελληνικό κράτος ο όρος ταυτίστηκε με την ανεξαρτησία μια και πολλοί κλέφτες (όπως και αρματωλοί) έλαβαν πρωταρχικό ρόλο στην επανάσταση, εκείνη την πρώτη περίοδο του 18 αιώνα, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε την δράση τους ως εθνική. Άλλωστε πολλές ομάδες ήταν μικτές, αποτελούμενες από χριστιανούς έλληνες και αλβανούς μουσουλμάνους (τουρκαλβανούς) ενώ και ο κύριος στόχος των επιθέσεων τους ήταν οι φτωχοί πληθυσμοί της υπαίθρου - για τον λόγο αυτό οι τοπικοί ελληνικοί πληθυσμοί συμμαχούσαν πολλές φορές με την τουρκική διοίκηση για την αντιμετώπισή τους. Μία τέτοια ομάδα είχε φτιάξει και ο Εμίρ (Ομέρ) ή Εμιράκος ή Μεράκος, όπως τον αποκαλούσαν οι ντόπιοι.

Ο Μεράκος ήταν πρώην αξιωματικός του Αλή Πασά που είχε έλθει στην Πελοπόννησο μαζί με άλλους αρβανίτες αξιωματικούς σταλμένοι από τον Αλή για να βοηθήσουν τις τουρκικές δυνάμεις εναντίον των κλεφτών. Κάποια στιγμή όμως ο Μεράκος ήρθε σε προστριβή με τους Τούρκους Μπέηδες και αποστάτησε φτιάχνοντας ένοπλη ομάδα αποτελούμενη από τουρκαλβανούς και έλληνες, ληστεύοντας και λεηλατώντας αδιακρίτως.

Στην προσπάθεια του να τον σταματήσει ο Γενικός Διοικητής του Μωριά και Πασάς της Τριπολιτσάς Μόρα Βαλεσής Αχμέτ Πασάς, έστειλε πολλές τουρκικές δυνάμεις να συλλάβουν αυτόν και τους άνδρες του. Ο Μεράκος στην προσπάθεια του να αποφύγει την σύλληψη κρύφτηκε, έχοντας μαζί του πολλές προμήθειες σε οπλισμό και τρόφιμα, στον πύργο του Δαφνίου (που από τον Καψάλη αναφέρεται πολλές φορές ως Μπαρδουνοχώρι). Ο Μόρα Βαλεσής τότε ανέθεσε την εκπόρθηση του Κάστρου στον αγά της Μπαρδούνιας Αμούς Αγά ή Μουσάγα. Ο Μουσάγας, ωραίος και γενναίος άνδρας, πολιόρκησε τον πύργο στο Δαφνί για δεκαέξι μέρες, όπως μας λέει και το δημοτικό τραγούδι:

"Τρέμουν της Μάνης τα βουνά, τρέμουν και τα Μπαρδούνια.
Τρέμει κι' ο πύργος του Δαφνιού με τα πολλά τουφέκια.
Δεκάξη μέρες πόλεμο, δεκάξη μερονύχτια.
Δίχως ψωμί δίχως νερό και λίγα τα φυσέκια.
Τα παλληκάρια τούλεγαν, τα παλληκάρια λένε:
-Μεράκο, άει να φύγωμε να πάμε μεσ' στο κάστρο.
Να μη μας πιάσουν ζωντανούς μας σφάξουν σαν τα γίδια
Παιδιά μου, μη φοβόσαστε τους παλιοτουρκαλάδες"

Βλέποντας ο πασάς της Τριπολιτσάς ότι ο Μουσάγας δεν μπορεί να εκπορθήσει τον πύργο και να συλλάβει τον Μεράκο, απευθύνθηκε στον Καπετάν Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, αρματωλό από την Βαρβίτσα, και του έδωσε εντολή να εκπορθήσει τον Πύργο στο Δαφνί. Ο καπετάν-Ζαχαριάς πήρε τα παλικάρια του (κάποιες πληροφορίες θέλουν και τον 17χρονο τότε Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ανάμεσα τους) και κατευθύνθηκε προς το Δαφνί για να συμμαχήσει με τον Μουσάγα και να χτυπήσουν τον Μεράκο.

Εν τω μεταξύ οι μπέηδες της Σπάρτης μαθαίνοντας ότι ο Ζαχαριάς ετοιμαζόταν να χτυπήσει τον Μεράκο κατόπιν εντολής του πασά της Τριπολιτσάς, ζήτησαν από τον Μουσάγα (από πίκρα; από φθόνο;) να σκοτώσει τον Ζαχαριά. Όμως στο ποτάμι της Ρασίνας δύο άνδρες του Ζαχαριά συνάντησαν τον αγγελιοφόρο των μπέηδων και τον έπεισαν ότι είναι άνδρες του Μουσάγα και ότι θα του πάνε αυτοί την επιστολή. Εκείνος τους την έδωσε γυρίζοντας πίσω στον Μυστρά ενώ οι άνδρες του Ζαχαριά του πήγαν το γράμμα που έγραφε: “Τώρα που ήρθε το μανάρι στα χέρια σου, κάμε ότι μπορέσεις”.

Ο Ζαχαριάς παρότι ταράχθηκε ενήργησε αστραπιαία. Συνεννοήθηκε με παπά γειτονικού χωριού να έρθει και να του παραπονεθεί ότι κάποιος από τους άνδρες του τον έκλεψε. Εκείνος ζήτησε από αυτούς να απομακρυνθούν από τον πύργο και τους άνδρες του Μουσάγα για να μπορέσει ο παπάς να αναγνωρίσει τον κλέφτη. Με το που τους απομάκρυνε κίνησε προς τον Μυστρά όπου και απαίτησε από τους μπέηδες (δείχνοντας τους την επιστολή) να του παραδώσουν ρουχισμό και οπλισμό.

Μετά επέστρεψε στο Δαφνί ζητώντας και την απομάκρυνση του Μουσάγα, ώστε να επιτεθεί μόνος εναντίον του πύργου. Για να αναγκάσει το Μεράκο να παραδοθεί έφερε Κοσμίτες λαγουμτζήδες να ανοίξουν λαγούμια. Όταν και μετά από αυτό ο Μεράκος αρνήθηκε και πάλι να παραδοθεί έδωσε εντολή να ανατινάξουν τον Πύργο. Από την ανατίναξη πολλοί άνδρες θάφτηκαν στα ερείπια. Από αυτούς 46 (34 Τούρκοι συμπεριλαμβανόμενου και του Μεράκου και 12 έλληνες) παραδόθηκαν στον Ζαχαριά. Τους τούρκους τους αποκεφάλισε και τους έστειλε στον Μόρα Βαλεσή Αχμέτ Πασά ενώ τους έλληνες τους ενέταξε στον στρατό του**

*Δημοτικά Τραγούδια αναφερόμενα στο γεγονός:

"Σειέται ο Πύργος του Δαφνιού, όχ τα πολλά ντουφέκια.
Και στείλαν για το Ζαχαριά τον Κλέφτο Μπαρμπιτσιώτη.
Σαν άλογο χλιμίντρισε, σαν το στοιχειό βογγάει:
-Κατά μεριά να πάει η Τουρκιά, κατά μεριά οι Ρωμαίοι,
Και το Μεράκο ζωντανό στα χέρια να τον πιάστε.
-Τι λες βρε κλέφτη Ζαχαριά, βρε κλέφτη Μπαρμπιτσιώτη,
Δεν είναι κούπες να στραγκάς, κορίτσια να φιλήσεις.
Είναι του Μέρη πόλεμος μαζί με τον Αυδούλη.
-Τώρα να ιδείτε τ' άρματα, τα κλέφτικα".


"Μάνα με καταράστηκες, βαριά κατάρα μου είπες.
Ολημερίς τον πόλεμο, το βράδυ καραούλι.
Να ήμουνα πετροπέρδικα και πετροχελιδόνι
Νάβγαινα απάνω στο Βουρλιά, αγνάντια στη Μπαρδούνια,
ν' αγνάντευα τον πόλεμο, πώς πολεμάν οι κλέφτες,
πώς πολεμάει ο Ζαχαριάς με Τούρκους Μπαρδουνιώτες.
Πέφτουν τα βόλια σα βροχή, τα σκάγια σα χαλάζι,
Και του Μεράκου μίλησε και του Μεράκου λέει:
-Εβγα, Μέρη, προσκύνησε και δώσ' και τ' άρματά σου,
έβγα γιατ' ήρθ' ο Ζαχαριάς με χίλιους πεντακόσιους.
Και ο Μέρης αποκρίθηκε μέσα από τον πύργο:
-Εγώ δεν είμαι νιόνυμφη να βγω να προσκυνήσω,
έχω συντρόφους διαλεχτούς κι'ατός μου παλληκάρι".


"Τρία μπαϊράκια βγήκανε μέσα από τη Μάνη.
Τα δυό ήταν του Ζαχαριά, το άλλο του Μουσάγα.
Ο Ζαχαριάς εμίλησε και του Μουσάγα κρένει:
-Μουσάγα, φύγε από δω, Μουσάγα, τράβα χέρι.
Μουσάγας χέρι τράβηξε ο Ζαχαριάς μιλάει:
-Μεράκο, για προσκύνησε μ' όλο το νταϊφά σου,
να σου χαρίσω τη ζωή, να σ' έχω μπουλουξή μου.
-Οσο είν' ο Μέρης ζωντανός, κανείν δεν προσκυνάει.
Ζάχο, σύρε στον τόπο σου, μη χάνης τη ζωή σου.
Ο Ζαχαριάς εθύμωσε και των Κοσμίτων γράφει,
Λαγουμιτζήδες για ναρθούν, ν' ανοίξη το λαγούμι.
Και το λαγούμι άρχισαν και τώκαμαν χαζίρι.
-Μεράκο, για προσκύνησε, τι σούβαλα λαγούμι.
-Αυτά τα λένε στη Βλαχιά, τα λένε στη Μπαρμπίτσα.
Ευθύς φωτιά τους έβαλε τον Πύργο τον γυρίζει
Έν' αγκωνάρι τούμεινε… Οι Τούρκοι ευθύς φωνάζουν:
-Σε προσκυνούμε, Ζαχαριά, δούλοι σου να γενούμε".


**Γεγονός που δεν φαίνεται να άρεσε στον πασά μια και σύμφωνα με τον θρύλο του έστειλε επιστολή γράφοντας του:
“Καπετάν Ζαχαριά και Δερβέν Ζαπίτη του Μοριά, έστειλες τα κεφάλια των χαϊντούτηδων και του Μεράκου και ευχαριστήθηκα, αλλά των Ρωμιών τα κεφάλια δεν μου τα έστειλες".
Ενώ εκείνος του απάντησε:
"Ντοβλετιλή Βεζύρη Μόρα Βαλεσή της Μεγάλης Πόρτας, οι Τούρκοι είναι δικοί σας, οι Ρωμαίοι όμως είναι δικοί μου και αυτούς θα τους παιδέψω κατά το ρωμαϊκό κιτάπι (νόμο) και μη μου το κάμης φταίξιμον".
Μετά από αυτή την ανταλλαγή επιστολών ο Αχμέτ Πασάς έδωσε αξιώματα στους Νικολοπουλαίους (συγγενείς και συμπολεμιστές του Ζαχαριά) και έτσι ξεκίνησε κανονικός πόλεμος ανάμεσά τους.

Πηγές
1. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΖΑΧΑΡΙΑ ΣΤΟΝ ΠΥΡΓΟ ΤΟΥ ΔΑΦΝΙΟΥ του Σταύρου Λ. Μυλωνάκου, «Καπετάν Ζαχαριάς»
2. Τα Μπαρδουνοχώρια – Αλβανομανιάτες, igaiolos.blogspot.com
3. Καπετάν Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης, www.mani.org.gr
4. Κλέφτες, www.el.wikipedia.org