Κότα Μπαρδουνιώτικη από τον Ηλία Μαμαλάκη

O Ηλίας Μαμαλάκης φτιάχνει κότα μπαρδουνιώτικη. Κάνει βέβαια λάθος αναφέροντας ως τόπο προέλευσης της συνταγής το χωριό Μπάρδουνα, το οποίο βέβαια δεν υπάρχει, αντί για την περιοχή Μπαρδούνια. Επίσης αντί να το μαγειρέψει σε κάποιο από τα χωριά μας το έφτιαξε στην Βάθεια. Η μνημόνευση όμως του πιάτου και κατ’ επέκταση της περιοχής σε μία εκπομπή υψηλής τηλεθέασης όπως το “Μπουκιά και Συχώριο” είναι σίγουρα ένα θετικό γεγονός. Παραθέτω την συνταγή όπως την καταγράφει στο site του:


Υλικά για 6-8 άτομα
1 χωριάτικη κότα 1 ½ - 2 κιλά κομμένη σε μερίδες
1 φλιτζ τσαγιού ελαιόλαδο
4-5 κρεμμύδια κομμένα σε χοντρά κομμάτια
1 ποτήρι κρασιού κόκκινο κρασί
½ κιλό τριμμένη φρέσκια ντομάτα
2 κουταλιές πελτέ
2 φύλλα δάφνης
3 σκελίδες σκόρδο
5-6 σπυράκια μπαχάρι
1 κοφτό κουταλάκι κανέλα
150 γραμ κεφαλοτύρι κομμένο σε μικρά κομμάτια
50 γραμ τριμμένη ξερή μυζήθρα
100 γραμ κεφαλογραβιέρα κομμένη σε μικρά κομμάτια
αλάτι, πιπέρι

Βήματα
1. Ζεσταίνετε το λάδι σε μια βαθιά κατσαρόλα και σοτάρετε τις μερίδες της κότας μέχρι να ροδοκοκκινίσουν. Αν δεν χωράνε όλες μαζί κάντε το σε 2 δόσεις. Βάλτε τη σοταρισμένη κότα σε μια πιατέλα.
2. Ρίξτε μέσα στη κατσαρόλα το κρεμμύδι, σοτάρετέ το καλά και στη συνέχεια ξαναβάλτε τη κότα μέσα στη κατσαρόλα.
3. Ρίξτε τα φύλλα της δάφνης, το σκόρδο, το μπαχάρι, πασπαλίστε με τη κανέλα και σβήστε με το κόκκινο κρασί.
4. Αφήστε να πάρει μια καλή βράση να φύγει το οινόπνευμα εντελώς και ρίξτε μέσα τις τριμμένες ντομάτες.
5. Διαλύστε τον πελτέ σε 1 νεροπότηρο νερό και αδειάστε τον μέσα. Αλατίστε ελαφρά και πιπερώστε. Χαμηλώστε τη φωτιά, σκεπάστε τη κατσαρόλα και αφήστε τη κότα να μαγειρευτεί για 1 ώρα.
6. Μειώστε ακόμα περισσότερο τη φωτιά, ρίξτε μέσα τη πασπαλισμένη μυζήθρα καθώς και τα κομματάκια από το κεφαλοτύρι και τη κεφαλογραβιέρα.
7. Φέρτε 2 βόλτες με ξύλινη κουτάλα το φαγητό να μισολειώσουν τα τυριά και το σερβίρετε ζεστό στο τραπέζι.
8. Το συνοδεύετε με μακαρόνια ή πατάτες τηγανητές.
9. Σημείωση. Μερικές καλές νοικοκυρές σε τούτη τη κότα λίγο πριν βάλουν το τυρί προσθέτουν και 1 φλιτζ τσαγιού πράσινες τσακιστές ελιές που ομολογουμένως είναι πεντανόστιμες

Υ.Γ. Κόκορα Μπαρδουνιώτικο μαγείρεψαν και στην εκπομπή “Η Κουζίνα της Μαμάς” του Alpha.

Ο Παναγιώταρος Βενετσανάκης και η περιοχή στο Δημοτικό Τραγούδι

Το δημοτικό τραγούδι, αποτέλεσε τα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, τον κυριότερο τρόπο διαφύλαξης και διάδοσης της ιστορίας (ασφαλώς με πολλές μεταλλάξεις και μυθοποιήσεις), μια και η καταγραφή ήταν πολύ δύσκολη έως αδύνατη λόγω του αναλφαβητισμού της μεγάλης πλειοψηφίας του κόσμου. Η ιστορία της αντίστασης του Παναγιώταρου Βενετσανάκη και του Κωνσταντή Κολοκοτρώνη στην πολιορκία της Καστάνιας από τον Τζεζαερλή-πασά το 1780 δεν θα μπορούσε να μην αναφέρεται σε κάποια δημοτικά τραγούδια. Τρία από αυτά τα βρήκα στο http://www.myriobiblos.gr/ και τα παραθέτω πιο κάτω:


Πολύ σκοτίδιασε ο ουρανός, πάλι να βρέξη θέλει,
σκοτίδιασε η Μαυρομηλιά και της Μηλιάς ο κάμπος.
Εσύρανε τα ρέματα, εσύραν τα λαγκάδια,
κ’ εκόπηκε το πέρασμα, κ' εκόπη το γιοφύρι,
που κει περνάει η κλεφτουριά, οι Κολοκοτρωναίοι,
με τα μπαϊράκια τα χρυσά, τοις ασημομπιστόλαις.
Κινάν και πάν 'ς την εκκλησιά για να λειτρουγηθούνε,
φορούν τα πόσια τα χρυσά, τοις ασημοπαλάσκαις.
Σίντας ξελειτρουγήσανε και βγήκαν 'ς την κουβέντα,
πετάχτηκε ό Κωσταντής και λέει του Δημητράκη.
"Τούτ’ η χαρά πού χομ' εμείς σε λύπη θα μας φέρη,
πολλή Τουρκιά μας έζωσε, ο θιος να μας γλυτώση."
Τακούει ο Παναγιώταρος κ'εσβήστη από τα γέλοια.
"Τι λες, κουμπάρε Κωσταντή, τι λες, τι κουβεντιάζεις;
Τίγαρις είναι του Μυστρά να το πατούν οι Τούρκοι;
Ποτέ δεν επατήθηκε της Καστανιάς ο πύργος,
ουδέ ο Τούρκος τον πάτησε, μαϊδέ και ο Αλαμάνος."
Κι ακόμα ο λόγος έστεκε κ' η συντυχιά κρατειώταν,
Μπουλούκπασας τους έκλεισε με χίλιους πεντακόσιους.
Τρεις περδικούλαις κάθουνται 'ς τον πύργο της Καστάνιας,
η μία κλαίει τον Κωσταντή, η άλλη το Δημητράκη,
κ' η τρίτη η καλύτερη κλαίει τον Παναγιώτη.



Τι έχουν της Μάνης τα βουνά οπού είναι βουρκωμένα,
καν ο βοριάς τα βάρεσε, καν η νοτιά τα πήρε.
Μηδέ ο βοριάς τα βάρεσε, μηδ' η νοτιά τα πήρε,
παλεύει ο Καπετάν πασιάς με τον Κολοκοτρώνη.
Στεριά παλεύει ο Αλή μπεης μ’ άρματα του πελάγου.
'Σ την Άρια που έρρηξε τ' ορδί διαβάζει το φερμάνι.
"Ποιος ειν' ο Παναγιώταρος, ποιο λεν Κολοκοτρώνη,
να ρθούν να προσκυνήσουνε, ραγιάδες να γενούνε."
Τ' ακούει ο Παναγιώταρος, παράξενο του φάνη.
"Δεν προσκυνούμε Αλή μπεη, ο νους σου μη το βάνη,
τάρματα δεν τα δίνομε, ραγιάδες να γενούμε,
παρά θα γίνη πόλεμος με τόπια, με ντουφέκια."
Κι' ο Αλή μπεης σαν τ’ άκουσε πολύ του κακοφάνη.
Δώδεκα ημέραις πολεμάει με τόπια με ντουφέκια,
την Κυριακή το δειλινό μεγάλα τόπια βγάλαν,
καρσί 'ς τον πύργο τά βαλαν, τον πύργο να χαλάσουν.
Βλέπουν τον πύργο κ' έτρεμε, κ' ήθελε για να πέση...



Εσείς βουνά, ψηλά βουνά, με τα δασιά κλαριά σας,
με τα δασιά τα έλατα, το εν' απάνω 'ς τάλλο,
και πύργε της Καστάνιτσας, οπού βαστάτε κλέφταις,
τους κλέφταις τί τους κάματε, τους Κολοκοτρωναίους;
οπού φορούν χρυσά σπαθιά, μπαλάσκαις ασημένιαις,
χρυσά 'ν' και τα ντουφέκια τους, χρυσά μαλαματένια,
και τα τσαπράζια που φορούν, ούλο μαργαριτάρια.
Κείνοι το Μάρτη εδώ ήσανε και τον μισόν Απρίλη,
και την ημέρα τ' άη Γιωργιού, που είναι το πανηγύρι,
φίλοι τους επροσκάλεσαν, τους είχανε τραπέζι.
Πάνω ποβάλαν τα φαγιά, κ' έκαμαν το σταυρό τους,
ψιλή φωνίτσα νάκουσαν, ψιλή φωνή νακούνε.
«Γι' αφήστε τα καλά φαγιά και πάρτε τα ντουφέκια,
τι οι Τούρκοι σας επλάκωσαν, τι οι Τούρκοι σας επήραν.»
Και τα ντουφέκια πήρανε, και τα σπαθιά τραυήξαν,
τους Τούρκους εκυνήγησαν, τους κάμαν ένα ένα.


Υ.Γ. Την ιστορία της αντίστασης του Βενετσανάκη και του Κολοκοτρώνη στην Καστάνια έχω σκοπό να την περιγράψω αναλυτικά σε ξεχωριστό post και αφού τελειώσω και το σχετικό βιβλίο της Μαρίας Δρογκάρη που διαβάζω αυτό τον καιρό.

Ετοιμολογία της λέξης Βαρδούνια (ή Μπαρδούνια)

Αντιγράφω από το πολύ καλό http://www.mani.org.gr/(ή έντονη γραφή δική μου)

“Η Μπαρδούνια ή Βαρδούνια ονομαζόταν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η νότια περιοχή της επαρχίας Λακεδαίμονος που συνορεύει: Β. με το λεκανοπέδιο του Ευρώτα, Δ. με την Έξω Μάνη, Ν. με τη Κάτω Μάνη (σημερινός Δήμος Γυθείου), Α. με τα Τρίνησα και το Βασιλοπόταμο.
Το όνομα κατά το Γ. Βλαχογιάννη προέρχεται από παραφθορά του ονόματος του πρίγκιπα του Μοριά, Βιλλαρδουίνου, ενώ κατά το Γεράσιμο Καψάλη από την Ενετική λέξη Bardia (από το ιταλικό guardia), που σημαίνει φρουρά και που μεταφέρθηκε στα Ελληνικά σαν βάρδια και Βαρδούνια ή Μπαρδούνια. Ονομάζεται Μπαρδούνια από τους μεσαιωνικούς χρόνους και στους χρόνους της τουρκοκρατίας έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην ιστορία της Μάνης, της Λακωνίας, αλλά και του Μοριά, εξαιτίας της ιδιόμορφης σύνθεσης των κατοίκων της σε συνδυασμό πάντοτε με τη φυσική οχυρωματική της.
Με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς (1699) παραχωρήθηκε στους Βενετούς από τους Τούρκους ολόκληρη η Πελοπόννησος και αποτέλεσε το Regno della Morea, του οποίου μια από τις 4 επαρχίες (στην αρχή ήταν 7), ήταν η Λακωνία με πρωτεύουσα τη Μονεμβασία. Η επαρχία χωριζόταν σε θέματα, ένα από τα οποία ήταν η Βαρδούνια, τα οποία χωριζόταν σε καπετανίες που η κάθε μια είχε τον αιρετό καπετάνιο της. Οι υπηρεσιακοί παράγοντες ήταν υποχρεωμένοι να υποβάλλουν υπηρεσιακές εκθέσεις στο Γενικό Προνοητή, που είχε έδρα το Ναύπλιο, ο οποίος με τη σειρά του υπέβαλλε εκθέσεις στη Γερουσία της Βενετίας. Οι εκθέσεις αυτές παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες σε κάθε μελετητή της Ιστορίας εκείνων των χρόνων.
Η ανατολική ράχη του Ταΰγετου είναι τραχιά και δύσβατη, ενώ διαρρέετε από πολλά ρέματα και ποτάμια, με μεγαλύτερό τους τον Σμήνο.

Είναι ο αρχαίος Σμήνος (Παυσανίας «Λακωνικά» 111,24,9) γνωστός και σαν ποτάμι της Άρνας ή ποτάμι της Αγια-Μαρίνας ή και ποτάμι της Μπαρδούνιας. Οι πηγές του, που βρίσκονται κοντά στην Άρνα, αναβλύζουν μέσα από την ομώνυμη σπηλιά της λαγκάδας και υδρεύεται το Γύθειο, όπως και στην αρχαιότητα.
Η εδαφολογική διαμόρφωση της περιοχής είναι γοητευτική, πανέμορφη και μεγαλόπρεπη, ενώ είναι σχεδόν απρόσιτη. Έχει αμέτρητα απόκρημνα κορφοβούνια, σπηλιές, χαράδρες, δάση, λαγκαδιές κατασκότεινες και κλεισούρες μπλεγμένες και διακλαδούμενες. Σ’ αυτή την άγονη και κυρίως ορεινή ζώνη απλώνονται τα χωριά της περιοχής.”

Υ.Γ. Η φωτογραφία είναι στην θέση “Δέση” του ποταμού Σμήνους

Τα χωριά της Βαρδούνιας – Καλωσόρισμα

Τα χωριά της Βαρδούνιας (ή Μπαρδούνιας) απλώνονται στην νοτιοανατολική πλευρά του Ταϋγέτου, και αποτελούν το φυσικό σύνορο της Μάνης (για την ακρίβεια ο ποταμός Σμήνος αποτελεί το όριο της). Μία περιοχή με πάρα πολλές φυσικές ομορφιές, με εναλλασσόμενα τοπία. Με βουνοκορφές, με φαράγγια, με ποτάμια, με σπηλιές. Με μοναστήρια και κάστρα. Με γραφικά χωριά. Μία περιοχή που παρότι δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά (εκτός από την περιοχή της Άρνας όπου υπάρχουν κάποιες υποδομές) έχει πάρα πολλά να προσφέρει στον ψαγμένο ταξιδιώτη. Μία περιοχή με μεγάλη ιστορία (Παναγιώταρος Βενετσανάκης, μάχη του Πολυάραβου) που δυστυχώς προσπερνιέται σαν απλή παραπομπή στα περισσότερα βιβλία και εγχειρίδια.
Ο σκοπός αυτού του blog είναι διπλός. Να παρουσιάσει την περιοχή στον χρήστη του internet αλλά και να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς για όλους όσους έλκουμε τις ρίζες μας από εκεί. Άλλωστε αν έχουμε ένα κοινό χαρακτηριστικό είναι η μεγάλη μας αγάπη για τον τόπο καταγωγής μας, που το δείχνουμε με την επιστροφή μας σε κάθε ευκαιρία για μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Με αυτό το σκεπτικό ξεκινώ αυτή την προσπάθεια. Ελπίζω το αποτέλεσμα να είναι θετικό.